Πώς τα μάτια αποκτούν το χαρακτηριστικό και μοναδικό χρώμα τους;
Τα καστανά μάτια παίρνουν το χρώμα τους από τη μελανίνη, την ίδια ουσία που ευθύνεται για το χρώμα του δέρματος. Τι συμβαίνει, όμως, με τα μπλε μάτια, αφού δεν υπάρχει κάποια ουσία που να καθορίζει το μπλε χρώμα των οφθαλμών; Πώς αποκτούμε το χαρακτητιστικό χρώμα των ματιών μας; Είναι δυνατή η πρόβλεψή του; Και είναι δυνατόν να αλλάξει το χρώμα των ματιών με το πέρας της ηλικίας;
Το χρώμα των ματιών εξαρτάται από την ίριδα
Το χρωματιστό μέρος του ματιού ονομάζεται ίριδα κι αποτελεί μια δομή που περιέχει μύες, καθώς κι άλλα είδη κυττάρων. Ο ρόλος της είναι να ρυθμίζει την ποσότητα του φωτός που εισέρχεται στο μάτι και φτάνει στον αμφιβληστροειδή. Η ίριδα συστέλλεται όταν η ποσότητα του φωτός είναι μεγάλη και διαστέλλεται όταν η ποσότητα του φωτός είναι μικρή. Αποτελείται από δύο στρώσεις κοινές για όλους τους ανθρώπους -ακόμη και γι’ αυτούς με μπλε μάτια· το πίσω στρώμα (που ονομάζεται (pigment epithelium) και το μπροστινό στρώμα της ίριδας το οποίο είναι υπεύθυνο για το χρώμα των ματιών. Στο πίσω στρώμα της ίριδας βρίσκεται η χρωστική ουσία της μελανίνης. Συνεπώς:
- Τα καφέ μάτια χρωστάν το χρώμα τους στην πυκνή επίστρωση μελανίνης που υπάρχει στον βυθό της ίριδας. Όσο πιο πυκνή είναι η επίστρωση μελανίνης, τόσο σκουρότερος είναι και ο τύπος της επιστρωμένης μελανίνης, κατά συνέπεια και πιο σκούρα καστανά είναι τα μάτια.
- Τα πράσινα μάτια οφείλουν το χρώμα τους σε μικρές έως μέτριες ποσότητες επίστρωσης μελανίνης και την αλληλεπίδραση γονιδίων και πρωτεϊνών.
- Τα γαλανά μάτια περιέχουν μικρές ποσότητες μελανίνης στην επίστρωση του βυθού της ίριδας. Αυτή απορροφά μόνο τα μεγαλύτερα μήκη κύματος φωτός που προσπίπτουν σε αυτήν, αντανακλώντας και σκεδάζοντας τις μικρότερες σε μήκος μπλε ακτινοβολίες, δίνοντας στο μάτι το χαρακτηριστικό μπλε χρώμα.
- Πολλοί άνθρωποι έχουν παραλλαγές στο χρώμα των ιρίδων τους. Αυτή η παραλλαγή συμβαίνει όταν διαφορετικά μέρη της ίριδας έχουν διαφορετικές ποσότητες χρωστικής.
Είναι δύσκολο να προβλέψουμε το χρώμα των ματιών ενός παιδιού κοιτάζοντας τους γονείς
Η γενετική του χρώματος των ματιών είναι πολύ περίπλοκη. Δε μπορείτε να προβλέψετε το χρώμα των ματιών ενός παιδιού από το χρώμα των ματιών που έχουν οι γονείς του. Ακόμα και οι γονείς με ίδια απόχρωση ματιών θα μπορούσαν να έχουν ένα παιδί με τελείως διαφορετικό χρώμα ματιών.
Η γενετική έρευνα έδειξε ότι τα μπλε μάτια πιθανότατα εμφανίστηκαν μόλις τα τελευταία 6.000 έως 10.000 χρόνια. Προηγουμένως, σχεδόν όλοι, είχαν καστανά μάτια. Τα μπλε μάτια πιθανότατα εξαπλώθηκαν στους διαφόρους πληθυσμούς, καθώς οι φορείς του επέλεξαν να κάνουν παιδιά, τα οποία κληρονόμησαν το χαρακτηριστικό των γονέων τους.
Μερικά μάτια αλλάζουν χρώμα σε διαφορετικό φωτισμό
Δεδομένου ότι τα μπλε μάτια αποκτούν το χρώμα τους από το φως που μπαίνει και αντανακλάται, είναι πιθανό, ανάλογα με τις συνθήκες φωτισμού, να εμφανίζονται με διαφορετική ένταση χρώματος. Το ίδιο συμβαίνει και με τα πράσινα και τα φουντουκιά μάτια, τα οποία επίσης μπορούν να φαίνονται διαφορετικά σε διαφορετικές συνθήκες φωτισμού.
Τα μωρά συχνά δεν έχουν πολύ μελανίνη στις ίριδες τους όταν γεννιούνται. Γι’ αυτό τα μάτια τους μπορούν να φαίνονται μπλε. Περισσότερη χρωστική συσσωρεύεται στην ίριδα κατά τους πρώτους μήνες της ζωής ενός παιδιού. Καθώς το παιδί μεγαλώνει, αρχίζει να παράγει μελανίνη κι έτσι τα μπλε μάτια αλλάζουν χρώμα με το πέρας της ηλικίας. Μπορούν, μάλιστα, να γίνουν ακόμη και τελείως καφέ σε σχέση με το αρχικό μπλε. Στα περισσότερα παιδιά, το χρώμα των ματιών σταματά να αλλάζει μετά το πρώτο έτος. Ωστόσο, για ορισμένα άλλα το χρώμα μπορεί να συνεχίσει να αλλάζει για αρκετά ακόμη χρόνια και μετά το πέρας του πρώτου έτους της ζωής τους.
ΠΗΓΗ:
American Academy of Ophthalmology/ aao.org