Καστανά μάτια, μπλε μάτια, μαύρα μάτια, πράσινα μάτια, γκρίζα μάτια, μελί μάτια, κ.ο.κ. Υπάρχουν πολλά και διαφορετικά είδη ματιών. Ξέρετε όμως πώς και από τι καθορίζεται το χαρακτηριστικό χρώμα των ματιών σας; Με τη βοήθεια της επιστήμης, μπορούμε πλέον να γνωρίζουμε αρκετά γύρω απ’ αυτό το ενδιαφέρον και μυστηριώδες ζήτημα.
Πώς καθορίζεται το χρώμα των οφθαλμών σας;
Το χρώμα των ματιών σας είναι ένα μοναδικό χαρακτηριστικό σε κάθε άνθρωπο και καθορίζεται από την ποσότητα μελανίνης και τον τύπο της χρωστικής ουσίας που υπάρχει στην ίριδά σας, μια λεπτή μεμβράνη που μπορεί να ποικίλλει σε απόχρωση από μπλε έως καφέ. Η ίριδα βρίσκεται πίσω από τον κερατοειδή και μπροστά από τον φακό και περιβάλλει την κόρη.
Η μελανίνη είναι μια βιολογική χρωστική ουσία που «κατασκευάζεται» από ειδικά κύτταρα του δέρματος που ονομάζονται μελανοκύτταρα. Δε ρυθμίζει μόνο το χρώμα των ματιών αλλά και το χρώμα του δέρματος και των μαλλιών σας.
Το χρώμα των ματιών, καθώς και το χρώμα του δέρματος και των μαλλιών, καθορίζονται από μια σειρά πληροφοριών που είναι αποθηκευμένες στα γονίδια ενός ατόμου. Ο δικός μας προσωπικός «μυστικός κωδικός», αν θέλετε. Ειδικά στο χρώμα των ματιών, υπάρχουν πολλά γονίδια που λειτουργούν.
Πώς τα γονίδια και η μελανίνη επηρεάζουν το χρώμα των οφθαλμών;
Το χρώμα των ματιών, όπως μόλις αναφέραμε, καθορίζεται γενετικά σύμφωνα με τις πληροφορίες που φέρουν αυτά τα γονίδια, τα οποία καθορίζουν την ποσότητα και την κατανομή της περιεκτικότητας της μελανίνης στο σώμα σας. Επομένως, τα γονίδια που σχετίζονται με το χρώμα των ματιών «καθοδηγούν» την παραγωγή, τη μεταφορά και τη συγκέντρωση μελανίνης στην ίριδα.
Όσο περισσότερη μελανίνη υπάρχει στα μάτια σας, τόσο πιο σκούρο είναι το χρώμα των ματιών σας. Στα μπλε μάτια, η μελανίνη κατανέμεται στο εσωτερικό μέρος του οφθαλμού, ενώ στα σκούρα μάτια βρίσκεται στο εξωτερικό τμήματα. Στα πράσινα μάτια, η μελανίνη βρίσκεται σε μικρές ποσότητες και στα δύο μέρη της ίριδας.
Σε σπάνιες περιπτώσεις, είναι δυνατή η ύπαρξη διαφορετικού χρώματος σε κάθε μάτι. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται ετεροχρωμία.
Πώς μπορούμε να ξέρουμε ποιο θα είναι το χρώμα των οφθαλμών του μωρού;
Τα καστανά μάτια είναι τα πιο διαδεδομένα, γι’ αυτό και το 79% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει καστανά μάτια. Περίπου το 8-10% των ανθρώπων παγκοσμίως έχουν μπλε μάτια. Επομένως, όπως γίνεται αντιληπτό, τα πράσινα μάτια είναι και τα πιο σπάνια, με ένα μικρό ποσοστό στο 2% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Όπως φαίνεται από τις έρευνες τα καφέ μάτια κυριαρχούν έναντι των μπλε και των πράσινων. Επομένως, μιλώντας γενικά, ένας γαλανομάτης συνήθως θα έχει δύο γονείς με μπλε μάτια. Αντίστοιχα, δύο γονείς με μπλε μάτια συνήθως δε θα έχουν παιδί με καστανά μάτια.
Κληρονομείται το χρώμα των ματιών;
Συχνά το χρώμα των ματιών ενός μωρού μπορεί να προβλεφθεί με βάση το χρώμα των ματιών των γονέων και άλλων συγγενών. Ωστόσο, είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι μπορεί να εμφανιστούν γενετικές παραλλαγές και να οδηγήσουν σε απροσδόκητο χρώμα των ματιών στο βρέφος.
Στο παρελθόν, οι επιστήμονες πίστευαν ότι το χρώμα των ματιών καθοριζόταν από ένα μόνο γονίδιο και ότι αυτό το χαρακτηριστικό μπορούσε να ακολουθήσει ένα απλό μοτίβο κληρονομικότητας. Ως εκ τούτου, πιστεύεται ότι οι γονείς που και οι δύο είχαν μπλε μάτια δεν μπορούσαν να έχουν ένα παιδί με καστανά μάτια. Ωστόσο, πιο πρόσφατες μελέτες απέδειξαν πώς αυτό το μοντέλο ήταν πολύ απλοϊκό. Αν και είναι αρκετά ασυνήθιστο, δύο γονείς με μπλε μάτια μπορούν να έχουν παιδιά με καστανά μάτια. Η κληρονομικότητα του χρώματος των ματιών είναι πιο περίπλοκη από ό,τι υποψιαζόμασταν αρχικά, επειδή εμπλέκονται πολλά γονίδια.
Μπορεί το χρώμα των ματιών να αλλάξει με την πάροδο του χρόνου;
Αν και αυτό μπορεί να ακούγεται αρκετά περίεργο, ωστόσο η απάντηση είναι θετική Παραδόξως, μια σειρά από πιθανές καταστάσεις μπορούν να επηρεάσουν το χρώμα των ματιών μας:
Η φωτεινότητα του περιβάλλοντος και έκθεση στον ήλιο αποτελεί σίγουρα η πιο κοινή αιτία.
Καθώς μετακινούμαστε από ένα φωτεινό μέρος σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, η κόρη μας θα συσταλεί ή διασταλεί για να προσαρμοστεί στο φως. Σε φωτεινά περιβάλλοντα, και ειδικά κάτω από το ηλιακό φως, μπορούμε να διακρίνουμε περισσότερες αποχρώσεις της ίριδας. Όταν η κόρη διαστέλλεται για να μας επιτρέψει να βλέπουμε καλύτερα σε πιο σκοτεινά περιβάλλοντα, τα μάτια φαίνονται επίσης πιο σκούρα επειδή μόνο ένα μικρό μέρος της ίριδας είναι ορατό. Αυτός είναι κι ο λόγος που τα φουντουκιά μάτια μπορούν, μερικές φορές, να φαίνονται πράσινα ή χρυσά και τα ανοιχτά μπλε μάτια να φαίνονται γκρι.
Επιπλέον, η συχνή έκθεση στον ήλιο για μεγάλα χρονικά διαστήματα ενεργοποιεί την παραγωγή μελανίνης, κάτι που μπορεί να οδηγήσει στην σχετική αλλαγή του χρώματος των ματιών. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, δε θα πρέπει να ξεχνάτε ότι οι ακτίνες UV είναι επικίνδυνες για την υγεία. Γι’ αυτό συνιστούμε να φοράτε πάντα ένα ζευγάρι γυαλιά ηλίου με ειδικές επιστρώσεις κατά των UV ακτινών.
Ηλικία
Είναι γνωστό ότι τα περισσότερα μωρά γεννιούνται με μπλε μάτια και ότι αυτό το χρώμα μπορεί να αλλάξει στη συνέχεια. Αυτό συμβαίνει επειδή κατά τη γέννηση η παραγωγή μελανίνης έχει μόλις αρχίσει. Συνεπώς, το σώμα του μωρού περιέχει σημαντικά χαμηλότερη συγκέντρωση μελανίνης. Κατά κανόνα, το χρώμα των ματιών εμφανίζεται στην ηλικία των τριών ετών. Σε μεγαλύτερη ηλικία, όμως, τα μάτια μπορεί να γίνουν πιο ανοιχτά. Αυτό συμβαίνει επειδή η παραγωγή μελανίνης μειώνεται με το πέρας του χρόνου.
Διάθεση
Ενθουσιασμός, θυμός, ευτυχία. Όπως λέει και το παλιό ρητό «τα μάτια είναι ένα παράθυρο στην ψυχή». Όπως φαίνεται, τα συναισθήματά μας έχουν τη δύναμη να συστέλλουν ή να διαστέλλουν τις κόρες μας. Έχει παρατηρηθεί ότι το χρώμα των ματιών φαίνεται πιο ζωντανό όταν νιώθουμε χαρά και πιο σκούρο όταν είμαστε θυμωμένοι.
Διατροφικές συνήθειες
Υπάρχουν πολλοί μύθοι που υποστηρίζουν ότι τα λαχανικά, όπως το σπανάκι και το καρότο επηρεάζουν το χρώμα των ματιών μας. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ακόμη επιστημονικά στοιχεία που να επιβεβαιώνουν κάτι τέτοιο. Παρόλα αυτά, το σίγουρο είναι ότι μια ισορροπημένη διατροφή θα προάγει την υγεία των ματιών μας και θα τα κάνει πιο ζωντανά. Αντίθετα, όταν το σώμα πάσχει από κάποια ασθένεια, επηρεάζεται και η εικόνα των οφθαλμών.
Τραυματισμοί
Οι τραυματισμοί μπορούν επίσης να αλλάξουν το χρώμα των οφθαλμών. Το τραύμα, για παράδειγμα, μπορεί να αλλοιώσει τη μελανίνη του ματιού και να προκαλέσει μερική αλλαγή χρώματος.
Πώς μπορείτε να αλλάξετε το χρώμα των ματιών σας με ασφάλεια;
Easy peasy! Μπορείτε να αλλάξετε το χρώμα των ματιών σας με ένα ζευγάρι έγχρωμων φακών επαφής! Υπάρχουν διάφοροι τύποι έγχρωμων φακών με ποικίλες αποχρώσεις που μπορούν να αλλάξουν εξολοκλήρου το χρώμα των ματιών σας.
Εάν αναρωτιέστε πως θα δείχνατε, εάν είχατε διαφορετικό χρώμα ματιών, ρωτήστε τον οπτικό σας για τους έγχρωμους φακούς επαφής. Ωστόσο, πριν από την αγορά των φακών, θα πρέπει να προβείτε σε οφθαλμολογικές εξετάσεις, ώστε να ελέγξετε την κατάσταση και την υγεία των ματιών σας. Είναι σημαντικό να γνωρίζετε, πριν χρησιμοποιήσετε τους φακούς, εάν εμφανίζετε κάποιο διαθλαστικό σφάλμα.