Το 2009, ο αστροναύτης Michael Barratt παρατήρησε κάτι περίεργο ενώ βρισκόταν στο διάστημα.
Ήταν στη μέση μιας εξάμηνης αποστολής στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, όταν τα αντικείμενα που συνήθιζαν να φαίνονται καθαρά στην όραση του άρχισαν να φαίνονται θολά. Ο Barratt ζήτησε από τον σύντροφο του πληρώματος Robert Thirsk να εξετάσει τα μάτια του.
Ο Thirsk εντόπισε τα «κλασικά σημάδια» ενός προβλήματος που προκαλείται από παρατεταμένες παραμονές στο διάστημα. Όταν ο Barratt ανταπέδωσε τη χάρη και εξέτασε τα μάτια του Thirsk, εντόπισε τα ίδια σημάδια.
Αυτοί δεν ήταν οι πρώτοι αστροναύτες που βίωσαν αλλαγές της οπτικής τους οξύτητας στο διάστημα. Τέσσερα χρόνια νωρίτερα, ο John Phillips είχε εμφανίσει παρόμοια συμπτώματα στον διαστημικό σταθμό.
Σήμερα, ένα ταξίδι στο διάστημα δεν αποτελεί προνόμιο μόνο των αστροναυτών. Διάσημοι δισεκατομμυριούχοι, όπως Jeff Bezos και Richard Branson έχουν δοκιμάσει και οι δύο ένα ταξίδι εκτός στρατόσφαιρας. Και οι δύο αυτοί έζησαν την μοναδική εμπειρία της μηδενικής βαρύτητας και της θέασης του Πλανήτη από ψηλά.
Το πιο αξιοσημείωτο επίτευγμα επίσκεψης στο διάστημα πραγματοποιήθηκε από μία ομάδα 4 ατόμων που πραγματοποίησαν την αποστολή SpaceX, Inspiration4. Περιφέρθηκαν για αρκετή ώρα γύρω από την υδρόγειο, χωρίς εκπαιδευμένο αστροναύτη επί του σκάφους για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία. Και αυτό συνέβη μόλις το 2021.
Όμως, παρ’ όλο τον ενθουσιασμό που περιβάλλει αυτά τα διαστημικά ταξίδια, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι το ανθρώπινο σώμα είναι σχεδιασμένο να βασιλεύει επί της γης μονάχα. Μέσα στα μάτια των αστροναυτών που κοιτάζουν από ψηλά τα πάντα, πραγαμτοποιούνται κάποιες αλλαγές, οι οποίες θα μπορούσαν να είναι μόνιμες. Και μάλιστα, ιδιαίτερα επιβλαβείς για την όραση.
Εξαιτίας της έλλειψης βαρύτητας το σχήμα των βολβών των ματιών αλλάζει σχήμα
Τα πολύπλοκα συστήματα στο σώμα μας έχουν περάσει εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια προσαρμοζόμενα και επηρεασμένα από την επίδραση της βαρύτητας. Όταν η βαρύτητα αλλάζει και χάνεται ξαφνικά, τότε το σώμα μας επηρεάζεται σημαντικά.
Μία από τις δυσάρεστες επιπλοκές που προκαλούνται είναι το νευροοφθαλμικό σύνδρομο (Space-Associated Neuro-ocular Syndrome), γνωστό και ως ‘’SANS’’.
Η πάθηση δεν είναι πλήρως κατανοητή από την επιστημονική κοινότητα. Ωστόσο, οι συνεχιζόμενες μελέτες γύρω από τη συγκεκριμένη πάθηση αποδίδουν σιγά-σιγά καρπούς. Οι ερευνητές, πλέον, μπορούν να έχουν μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για το τι συμβαίνει μέσα στο μάτι.
Η νόσος SANS μπορεί να προκαλέσει ορισμένα συμπτώματα όπως:
- Θολή κοντινή όραση.
- Επιδείνωση της όρασης από απόσταση.
- Τυφλά σημάδια στο οπτικό μας πεδίο.
- Πονοκέφαλοι.
Αυτά τα συμπτώματα προκαλούνται εν μέρει από ένα πρήξιμο του οπτικού δίσκου, του μικρού σημείου όπου το οπτικό νεύρο συνδέεται με το πίσω μέρος του ματιού (τον αμφιβληστροειδή). Το οπτικό νεύρο μεταδίδει φωτεινά σήματα από τον αμφιβληστροειδή στον εγκέφαλο, αλλά αυτές οι ώσεις πρέπει πρώτα να περάσουν από τον οπτικό δίσκο.
Δύο πιθανές αιτίες για αυτήν την πάθηση είναι η παραμόρφωση του βολβού και οι αυξημένες χοριοειδείς πτυχές. Η παραμόρφωση του βολβού σημαίνει ότι προκαλείται μια αφύσικη «λείανση» του πίσω τμήματος του ματιού. Οι χοριοειδείς πτυχές είναι αυλακώσεις που αναπτύσσονται μέσα στον αμφιβληστροειδή.
Οφθαλμολογικές εξετάσεις που διεξήχθησαν σε αστροναύτες το 2011 παρατήρησαν κάποιες ή όλες αυτές τις αλλαγές στα μάτια των ταξιδιωτών. Το 2021, μια νέα μελέτη με συμμετέχοντες τους αστροναύτες Scott Kelly και Mikhail Kornienko έδειξε και πάλι τα ίδια αποτελέσματα.
Από τι προκαλείται η νόσος του SANS;
Στη Γη, η βαρύτητα αναγκάζει το υγρό που βρίσκεται στο πάνω μέρος του σώματός σας να ασκεί μια συγκεκριμένη ποσότητα πίεσης στο υγρό που βρίσκεται στα κάτω μέρη του σώματός σας, διατηρώντας μια ισορροπία.
Στο διάστημα, ωστόσο, συμβαίνει κάτι που ονομάζεται «μετατόπιση του υγρού της κεφαλής», ένα σύμπτωμα που αλλάζει τη ροή της πίεση του υγρού του σώματος. Ενώ το υγρό θα έπρεπε να ασκεί μία πίεση προς τα κάτω αλλάζει κατεύθυνση, πιέζοντας τα μάτια και τον εγκέφαλο.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτή η μετατόπιση είναι που παίζει μεγάλο ρόλο για την εμφάνιση του SANS. Πιστεύεται ότι η αποκατάσταση της ισορροπίας θα μπορούσε να καθυστερήσει την εμφάνιση του SANS στους μελλοντικούς αστροναύτες που πρόκειται να ζήσουν στο διάστημα.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας, διερευνώνται διάφορες θεραπευτικές επιλογές:
- Μανσέτες μηρών που μειώνουν την ποσότητα του υγρού που μετατοπίζεται προς τα πάνω.
- Γυαλιά κολύμβησης για την αντιμετώπιση της πίεσης στο εσωτερικό του κεφαλιού.
- Ορισμένες ασκήσεις αντίστασης.
- Δίαιτες χαμηλής περιεκτικότητας σε νάτριο και άλλες διατροφικές αλλαγές.
Ευτυχώς για τους διαστημικούς τουρίστες, η νόσος του SANS δεν φαίνεται να επηρεάζει την όραση στις βραχυπρόθεσμες πτήσεις. Τα τρέχοντα στοιχεία δείχνουν ότι αυτές οι αλλαγές θα χρειαστούν τουλάχιστον τρεις εβδομάδες σε συνθήκες μικροβαρύτητας για να εμφανιστούν. Ωστόσο, η μεταβολές που υφίσταται ο βολβός ξεκινηνούν μόλις 10 ημέρες μετά τη διαστημική πτήση.
Είναι μόνιμες αυτές οι αλλαγές;
Είναι σαφές ότι ορισμένες από τις επιπτώσεις του SANS μπορεί να διαρκέσουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε επακριβώς για πόσο καιρό μπορούν να ταλαιπωρούν τους ασθενείς.
Η διόγκωση του οπτικού δίσκου έχει παρατηρηθεί έως και δύο χρόνια μετά την πτήση. Ωστόσο, αλλά ορισμένες μεταβολές στον βολβό του ματιού εξακολουθούν να παρατηρούνται ακόμη κι επτά χρόνια μετά την επιστροφή των αστροναυτών. Κάτι τέτοιο δείχνει ότι τα συμπτώματα αυτά είναι ένα πιθανό σημάδι μιας μόνιμης αλλαγής.
Η μελέτη του 2011 που ανέλυσε τα οφθαλμικά ευρήματα επτά αστροναυτών, ερεύνησε επιπλέον 300 αστροναύτες (τόσο από βραχυπρόθεσμες όσο και από μακροπρόθεσμες αποστολές) και διαπίστωσε μειωμένη οπτική οξύτητα σε κοντινές και μακρινές αποστάσεις. Η μελέτη διαπίστωσε ότι πολλές αλλαγές στην όραση παραμένουν άλυτες χρόνια μετά την πτήση.
Μια πιο πρόσφατη ανάλυση, ωστόσο, διαπίστωσε ότι ορισμένες περιπτώσεις μεταβολης του βολβού είχαν -εν μέρει- επιλυθεί ένα χρόνο μετά την προσγείωση.
Αλλά υπάρχει κάτι που διαφαίνεται σαν ελπίδα.
Μέχρι σήμερα, η νόσος του SANS δεν έχει προκαλέσει ποτέ μόνιμη απώλεια της όρασης. Το πιο κοινό μακροχρόνιο σύμπτωμα είναι η θολή όραση σε κοντινές αποστάσεις. Ωστόσο, το σύμπτωμα αυτό είναι εύκολα αντιμετωπίσιμο και μπορεί να επιλυθεί με τη χρήση γυαλιών οράσεως ή φακών μυωπίας.
Το πλήρωμα του Inspiration4 χρησιμοποίησε αυτό το φορητό εργαλείο υπερήχων για να παρακολουθεί το εσωτερικό των ματιών του
Αν και ιδιώτες πολίτες, το πλήρωμα του Inspiration4 δεν έχασε χρόνο και ξεκίνησε να μελετά τις επιπτώσεις της χαμηλής βαρύτητας στα μάτια τους, πέρα από τις επιπτώσεις στις φλέβες του λαιμού, την ουροδόχο κύστη και τη χοληδόχο κύστη τους. Χρησιμοποίησαν ένα φορητό μηχάνημα υπερήχων, όχι πολύ διαφορετικό από αυτά που χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση της ανάπτυξης του εμβρύου.
Οι αστροναύτες στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό μπορούν να διεξάγουν ακόμη πιο εμπεριστατωμένες οφθαλμικές μελέτες, αφού βρίσκονται για περισσότερο χρόνο εκτεθειμένοι στο διάστημα, ενώ διαθέτουν και καλύτερη εκπαίδευση.
Πολλές από αυτές τις εξετάσεις που πραγματοποιήθηκαν εκεί ψηλά χρησιμοποιούνται στα ιατρεία των οφθαλμιάτρων καθημερινά. Τέτοιες εξετάσεις είναι:
- Οπτική τομογραφία συνοχής (OCT) – Χρησιμοποιείται για τη συλλογή λεπτομερών εικόνων του αμφιβληστροειδούς. Στη Γη, το OCT μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση και την παρακολούθηση πολλών διαφορετικών οφθαλμικών ασθενειών.
- Βυθοσκοπική εξέταση – Εξέταση του έσω πίσω μέρους του ματιού (βυθός) χρησιμοποιώντας ένα όργανο που ονομάζεται οφθαλμοσκόπιο. Αυτή η εξέταση είναι επίσης γνωστή ως οφθαλμοσκόπηση.
- Δοκιμή ενδοφθάλμιας πίεσης – Μετρήσεις της πίεσης του υγρού μέσα σε κάθε βολβό του ματιού. Η εξέταση αυτή χρησιμοποιείται και για τη διάγνωση του γλαυκώματος.
Αυτές οι εξετάσεις δίνουν στους ερευνητές ανεκτίμητα δεδομένα για την καλύτερη κατανόηση των επιπτώσεων του διαστήματος στο ανθρώπινο μάτι. Δίνουν επίσης δεδομένα για το πώς μπορούμε να καταπολεμήσουμε αυτά τα συμπτώματα.
Γιατί η έρευνα των ματιών στο διάστημα είναι τόσο σημαντική;
Οι αστροναύτες που ταξιδεύουν στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό συχνά μένουν για πολλούς μήνες κάθε φορά. Στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, οι άνθρωποι που θα ταξιδέψουν στον Άρη θα αντιμετωπίσουν μια ακόμη μεγαλύτερη πρόκληση: την διάρκεια του ταξιδιού καθώς και τον χρόνο παραμονής τους στη μηδενική βαρύτητα του διαστήματος.
Το ‘’Perseverance’’ χρειάστηκε περίπου 7 μήνες για να φτάσει στον Άρη το 2020. Αντίθετα, όμως, με τη μηχανή, οι άνθρωποι θα πρέπει να διασχίσουν απαραίτητα και το ταξίδι της επιστροφής. Αυτό σημαίνει ότι οι επιβάτες θα παραμείνουν για άλλους 7 μήνες στο διάστημα.
Μάλιστα, τα μελλοντικά ταξίδια στον Άρη αναμένεται να διαρκέσουν περίπου 3 χρόνια συνολικά. Αυτό δεν αποτελεί καθόλου μία μικρή λεπτομέρεια. Αντίθετα, είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο η επιστημονική έρευνα που διεξάγεται στον διαστημικό σταθμό, συμπεριλαμβανομένης της ανακάλυψης του SANS, είναι τόσο σημαντική.
«Η ιδέα ότι θα είχαμε ξεκινήσει μια πτήση μεγάλης διάρκειας στον Άρη χωρίς να έχουμε πρώτα προβεί σ’ αυτήν την ανακάλυψη είναι τρομακτική», είπε ο Μάικλ Μπάρατ στη NASA.
«Θα είχαμε ανθρώπους που θα ταξίδευαν έως και 3 έτη και θα επέστρεφαν με όλα αυτά τα προβλήματα, χωρίς να μπορούμε να καταλάβουμε το πώς και το γιατί;».
Πηγή:
allaboutvision.com